Praca nad drugą książką (historia parafii Jednorożec) wre, co nie oznacza, że zapomniałam o poprzedniej i projekcie kapliczkowym. Z okazji rocznicy premiery książki, która minęła 18 grudnia, oraz rocznicy wręczenia mi Medalu im. Stanisława Ostoi-Kotkowskiego (20 grudnia), będącego nagrodą m.in. za tę książkę, zapraszam na nowy wpis. Tym razem przygotowałam zestawienie krzyży w najpopularniejszej formie - metalowe w podstawach z wnękami. Dzisiaj pierwsza część tego mini-cyklu.
Wszystkie zdjęcia we wpisie są mojego autorstwa. W innych przypadkach zostały podpisane. Lokalizacje krzyży zaznaczyłam na mapie mojego autorstwa, którą w całości można zobaczyć tutaj: KLIK.
1. Budy Rządowe
W 1980 r. strażacy z Ochotniczej Straży Pożarnej w Budach Rządowych wystawili przy głównej drodze, pomiędzy czterema drzewami, metalowy misternie zdobiony krzyż z Pasyjką nakrytą daszkiem. Jest osadzony w kamiennym postumencie. Zastąpił wysoki drewniany krzyż. W lipcu 1991 r. postument pomalowano był na szaro, krzyż na ciemny (czarny?) kolor, zaś metalowe niskie ogrodzenie na jasnozielono. Po 2008 r. drzewa wycięto. W lipcu 2012 r. krzyż i ogrodzenie pomalowane były na ciemnopomarańczowo, zaś postument na biało. Napis „BOŻE / BŁOGOSŁAW / NAM / 1980 R.”, znajdujący się nad przeszkloną wnęką nakrytej daszkiem, podkreślony jest czarną farbą. We wnęce umieszczony jest obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa, który po 2008 r. zastąpił obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem. Krzyż od początku ozdabiany jest sztucznymi kwiatami i / lub łańcuchami. Obecnie pomalowany jest na srebrno i ma złotą Pasyjkę. Między lipcem 2012 r. a jesienią 2014 r. postument został odnowiony i pomalowany na morelowo, a jego postawę wyłożono płytkami. Metalowe ogrodzenie pomalowano na czarno. Przy krzyżu zbierają się mieszkańcy wsi na nabożeństwo czerwcowe. Świątkiem opiekuje się Stanisław Orzoł, mieszkający naprzeciwko, ponieważ krzyż stoi przy jego polu.
 |
| Kadr z filmu ks. M. Mecha, lato 1991 r. |
 |
| Kadr z filmu ks. M. Mecha, lato 1991 r. |
 |
| Fot. W. Łukaszewski, 2008 r. |
 |
| Google Street View, 2012 r. |
2. Drążdżewo Nowe
a) Metalowy krzyż osadzony jest w kamiennej schodkowej podstawie. Krzyż jest pomalowany na srebrno, ma Pasyjkę z daszkiem, a jego ramiona zakończone są w kształcie łezkowatych listków. Pasyjkę zdobią promienie (4x1) oraz tworzące łuk wokół przedstawienia Jezusa wygięte metalowe pręty. W najwyższej części podstawy znajduje się otwarta wnęka, obecnie nie zajęta przez żadne dewocjonalia. Na schodkach stoi doniczka ze sztucznymi kwiatami.Krzyż został wystawiony najpóźniej w 1963-1964 r. przez Wacława Kaczyńskiego. Metalową część wykuł Józef Rzosiński, teść fundatora. Podczas stawiania murowanego domu (ok. 1981-1982 r.) krzyż został nieznacznie przesunięty na obecne miejsce.
b) Przed domem na posesji nr 25 stoi pięknie zdobiony metalowy krzyż z Pasyjką,osadzony w kamiennym postumencie z otwartą wnęką. Ustawiono w niej obrazek z Matką Bożą Licheńską, lampkę oraz doniczkę ze sztucznymi kwiatami. Poniżej wnęki wydrapany jest napis: „BOŻE / BŁOGOSŁAW NAM / 1969 R”.
Krzyż wystawił Wacław Dąbrowski, ówczesny właściciel posesji. Postument pomalowany jest na niebiesko. Krzyż zdobią sztuczne kwiaty, zawieszone na pionowym ramieniu oraz postawione w doniczce przed świątkiem, jak również kolorowe wstążki przyczepione do krzyża i do ogrodzenia posesji. Przed krzyżem, u jego podstawy, stoją dwie lampki solarne. Świątkiem opiekuje się rodzina Kmochów z Drążdżewa Nowego.
c) Przy skrzyżowaniu dróg stoi metalowy krzyż osadzony w kamiennej postawie z otwartą wnęką. Krzyż wystawiono ok. 1965 r. Pomalowany jest na czarno, zaś Pasyjka, nakryta daszkiem, wyróżnia się kolorem złotym. Poniżej Pasyjki po obu stronach przymocowano stojaki na świeczki. Krzyż zdobi wieniec ze sztucznych kwiatów. Metalową część wykonał prawdopodobnie miejscowy kowal, Józef Rzosiński, zaś postument wystawił Marian Zega. Najniższa i najszersza część postawy została obłożona kamieniami i ofugowana – pracę tę wykonał Stanisław Obrębski ok. 2000 r. Wówczas wykonano wnękę na dewocjonalia oraz naniesiono duże kamienie polne, pozyskane od okolicznych gospodarzy. Stanowią one ogrodzenie krzyża i zabezpieczenie przez uszkodzeniem go np. podczas gwałtownego skrętu samochodem. W postawie we wnęce stoi stara figurka Matki Bożej z Lourdes z różańcem, ustawiona niegdyś w mieszkaniu fundatora. Obok niej umieszczono mały wazonik ze sztucznymi kwiatami oraz malutką plastikową figurkę Matki Bożej Niepokalanej. Część postawy z wnęką pomalowana jest na biało. Przed krzyżem stoi doniczka ze sztucznymi kwiatami, a sam krzyż zdobią przymocowane do niego kolorowe wstążki.
Obok krzyża rosną dwie tuje, po jednej z każdej strony. Przy krzyżu mieszkańcy wsi gromadzą się na nabożeństwa: majowe i czerwcowe od co najmniej lat 70. XX w.
d) Bogato zdobiony krzyż z Pasyjką nakrytą daszkiem osadzony jest w kamiennym stopniowym postumencie z otwartą wnęką. Sto przy posesji nr 37. Krzyż pomalowany jest na srebrno, zaś w pomalowanej niegdyś na niebiesko podstawie, we wnęce, stoi mały flakonik ze sztucznymi kwiatami. Krzyż jest wpisany w ogrodzenie posesji, stanowi jego część. Zdobią go kolorowe wstążki oraz przyczepione do metalowego płotka sztuczne kwiaty. Krzyż wystawili Eugeniusz i Genowefa Tymińscy, dawni właściciele posesji. Mógł go wykonać miejscowy kowal Józef Rzosiński, spokrewniony z fundatorami.
e) Przy posesji nr 50 stoi metalowy krzyż w kamiennym postumencie, otoczony drewnianym płotkiem. Wystawiony został przez kowala Józefa Rzosińskiego na jego posesji w latach 70. XX w. (z postumentu nie można odczytać dokładnej daty z powodu zatarcia ostatniej cyfry, prawdopodobnie był to 1975 lub 1976 r.).
Krzyż pomalowany jest na czarno, a zdobiące go elementy na biało, zaś Pasyjka i nakrywający ją daszek – na srebrno. Poniżej przecięcia ramion, po obu stronach znajdują się „kwiatony”, w których stoją doniczki ze sztucznymi kwiatami. W dolnej części krzyża, nad postumentem, do pionowej beli przymocowano sznurkiem metalowy mały, ale bogato zdobiony krucyfiks, opleciony łańcuszkiem z małym krzyżykiem. W postumencie w przeszklonej wnęce umieszczono obrazek przedstawiający św. Jana Pawła II. Podstawę ufundował ówczesny sołtys wsi, Romanowski. Krzyż zdobią kolorowe wstążki, przymocowane do płotka. W lipcu 1991 r. pomalowany był on na zielono, potem szczyty sztachet pokryto białą farbą. Obecnie płotek jest przechylony i zniszczony.
 |
| Kadr z filmu ks. M. Mecha, lato 1991 r. |
f) Krzyż na posesji nr 76 osadzony jest w kamiennym postumencie, pomalowanym na zielono. W podstawie znajduje się otwarta (niegdyś przeszklona i zamykana na drzwiczki) wnęka. Jest pomalowana od wewnątrz na biało, obecnie bez dewocjonaliów. W środku stoi wazonik ze sztucznymi kwiatami oraz wygięty obrazek ze Zmartwychwstałym Jezusem. Sam krzyż na przecięciu bogato wykończonych ramion ma umocowaną Pasyjkę z daszkiem, ozdobioną sztucznymi kwiatami w miejscu umocowania w podstawie. Przed krzyżem leżą pozostałości po kamiennej figurce Matki Bożej, na schodkach stoi wazon ze sztucznymi kwiatami. Świątek wystawił ok. 1958 r. Eugeniusz Biłek na posesji należącej do Tadeusza i Janiny Ruszczyńskich. Metalowy krzyż mógł wykonać miejscowy kowal, Józef Rzosiński. W 1978 r. posesję nabyli państwo Mizerek i to oni opiekują się krzyżem.
3. Dynak
a) Metalowy krzyż osadzony w kamiennej, kilkustopniowej podstawie przypominającej piramidę, zastąpił drewnianą karawakę, postawioną zapewne w czasie jednej z XIX-wiecznych zaraz. Krzyż stoi na posesji nr 19 i wyróżnia się zdobieniem: na zakończeniu ramion znajdują się ażurowe łezki, promienie mają formę zagiętych prętów, zaś na przecięciu ramion znajduje się głowa cierpiącego Chrystusa, umieszczona na tarczy, nakryta daszkiem. Krzyż pomalowany jest na czarno, a elementy zdobnicze na srebrno. Medalion z przedstawieniem Chrystusa zdobi łuk ze sztucznych kwiatów, pęk kwiatów przymocowano też w niższej części metalowego krzyża. Podstawa składa się z trzech kondygnacji: w najwyższej, w płytkiej wnęce, zawieszono na gwoździku obrazek przedstawiający Najświętsze Serce Pana Jezusa, w środkowej części w przeszklonej wnęce umieszczono: obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, plastikową figurkę Niepokalanej, sztuczną lampkę oraz dwa wazoniki ze sztucznymi kwiatami. Najniższa kondygnacja podstawy pełni rolę schodka. Krzyż zdobią rosnące wokół kwiaty oraz kolorowe wstążki, przeczepione do ogrodzenia posesji, przy którym stoi krzyż.
b) Pierwszy krzyż przy posesji nr 21 był drewniany i stał kilka metrów dalej niż obecny świątek. Była to karawaka, postawiona w okresie jednej z XIX-wiecznych zaraz. Przy krzyżu zbierano się na nabożeństwo majowe.
W końcu lat 60. lub na początku lat 70. XX w. właściciel posesji, Czesław Tabaka, w pomalowanym na niebiesko postumencie umieścił żelazny krzyż. Zdobiony jest wstążkami i sztucznymi kwiatami. Nad zdobioną prostymi promieniami Pasyjką znajduje się metalowy daszek, pod nią zaś lampka solarna. Zakończenia ramion mają kształt łezkowatych ogników. W przeszklonej wnęce w niższej kondygnacji podstawy, za pomalowanymi na biało drzwiczkami znajdują się: krzyż, biała plastikowa figurka Matki Bożej Fatimskiej oraz sztuczne kwiaty. W wyższej kondygnacji podstawy, w płaskiej wnęce za szkłem znajduje się obrazek Matki Bożej Fatimskiej. Krzyż zdobią sztuczne kwiaty oraz kolorowe wstążki, przyczepione do ogrodzenia posesji, przy którym stoi świątek.
4. Jednorożec
a) Na prywatnej posesji przy ul. Polnej 9 stoi ażurowy metalowy krzyż wystawiony w 1958 r. Jest bogato zdobiony przez kowala, który go wykonał. Pomalowano go na czarno, zaś Pasyjka pokryta jest srebrną farbą. Zdobienie stanowi m.in. tarcza z falistymi promieniami oraz daszek nad Pasyjką. Osadzony jest w pomalowanym na brzoskwiniowo otynkowanym postumencie. We wnęce za przeszklonymi drzwiczkami z brązową ramą stoi figura Matki Bożej Niepokalanej, ozdobiona sztucznymi kwiatami. U podstawy krzyża, w części szerszej, pomalowanej tak samo jak drzwiczki do wnęki, znajduje się inskrypcja na białym tle: „BOŻE / BŁOGOSŁAW NAM / 1958 R.”. Postument stoi na dwóch schodkach, na których ustawia się doniczki z kwiatami. Krzyż wystawiony został przez Stanisławę i Lucjana Łysakowskich.
b) Przy ogrodzeniu posesji przy ul. Długiej 154 stoi metalowy krzyż w kamiennej podstawie. Ufundować go mógł Jan Mordwa, dziadek Stanisława Mordwy, właściciela posesji. W relacjach mieszkańców zauważyć można rozbieżności co do datacji – mógł być to okres zarówno po I wojnie światowej (po 1920 r.), jak i powojenny (ok. 1950 r.). Przed 1991 r. mróz rozsadził górną część kamiennej podstawy w miejscu umocowania krucyfiksu. Od tej pory jest on przymocowany do podstawy linkami. W górnej części postumentu znajduje się mała wnęka, niegdyś wypełniona zapewne dewocjonaliami, dziś zasłonięta przez krucyfiks. Podstawa pomalowana jest białą farbą, podobnie jak krzyż. Jego zdobienia są bardzo bogate, krzyż wyróżniają: promienie w kształcie trójlistnych palemek, tarcza w postaci kwiatka, na tle której umieszczono Pasyjkę nakrytą daszkiem, niewielkie gałki kończące ramiona. Poza tym, krzyż zdobią liczne faliste elementy, zaś w środkowej części pionowego ramienia, poniżej Pasyjki, po obu stronach krzyża jest miejsce na ustawienie świec lub zawieszenie doniczek z kwiatami. Krzyż zdobiony jest sztucznymi kwiatami.
 |
| Kadr z filmu ks. M. Mecha, lato 1991 r. |
 |
| Kadr z filmu ks. M. Mecha, lato 1991 r. |
c) Na rozstaju dróg na jednorożeckich polach stoi metalowy krzyż w betonowej podstawie. Jest bogato zdobiony przez kowala, który go wykuł; może pochodzić z okresu międzywojennego. Jego ramiona zakończone są gałkami, a na ich przecięciu zamocowano dużą Pasyjką nakrytą blaszanym daszkiem. W górnej części podstawy, w płaskiej przeszklonej wnęce otoczonej drewnianą ramką, znajduje się wyblakły obrazek przedstawiający Chrystusa Zmartwychwstałego. W dolnej części postumentu, na powierzchni płaskiej wnęki, wyryto napis „BOŻE / BŁOGOSŁAW / NAM”. W pobliżu krzyża rosną drzewa i krzewy, co utrudnia do niego dostęp. W 1991 r. krzyż otaczał drewniany niski płotek, który z czasem się przewrócił.
 | |
|
Przy wjeździe do wsi od strony Jednorożca po lewej stronie drogi stoi metalowy krzyż w betonowej podstawie. Został postawiony przez Adama Osińskiego w 1986 r. na miejscu starego drewnianego krzyża. O dacie wystawienia informuje inskrypcja na górnej części podstawy: „ROK / 1986”. Na wysokości napisu pomalowana na jasnoniebiesko podstawa jest objęta metalową obręczą, zapobiegająca kruszeniu się materiału. W dolnej szerszej części postumentu znajduje się otwarta wnęka z figurką Matki Bożej Niepokalanej, udekorowaną sztucznymi kwiatami. Pod wnęką wyryto inskrypcję: „BOŻE / BŁOGOSŁ / AW”. Pod krzyżem stoją donice ze sztucznymi kwiatami. Sam krzyż w części metalowej pomalowany jest na czarno, zaś Pasyjka, daszek i zakończenia ramion są powleczone srebrną farbą. Poniżej przecięcia ramion po obu stronach krzyża przymocowane są stojaki na doniczki ze sztucznymi kwiatami. Otoczenie wylane jest betonem, a krzyż otacza niskie metalowe ogrodzenie. Stał on między dwiema brzozami, jednak podczas gwałtownych burz w okresie wiosenno-letnim w 2015 r. jedna z nich złamała się i opadła na krzyż, nie niszcząc go jednak.
6. Lipa
a) Krzyż na posesji nr 9 wystawił prawdopodobnie Klemens Goś. Świątek stoi pod niewielkim kątem w stosunku do drogi, równoległej do domu. Pochodzi z 1949 r., o czym informuje wydrapany napis na dole postumentu, który stoi na jednoschodkowej podstawie. Krzyż jest metalowy, pięknie zdobiony, pomalowany na srebrno. Zakończenia ramion mają kształt łezek. Na przecięciu ramion zauważyć można metalową Pasyjkę z daszkiem i tabliczką „INRI”, umieszczoną na niewielkiej tarczy. Odchodzą od niej cztery metalowe promienie, zakończone podobnie jak ramiona. Zdobienia, wykonane zapewne z blachy, przymocowane są do ramiona krzyża za pomocą drucików. Krzyż osadzony jest w betonowym postumencie pomalowanym ceglastą farbą. W jego górnej części znajduje się płaska wnęka, wypełniona blachą – kiedyś był tu pewnie jakiś obrazek. Niżej, w otwartej wnęcę zakończonej dwuspadziście, pokrytej od wewnątrz srebrną farbą, stoi figura Matki Bożej z Lourdes. Pod wnęką zauważyć można wspomnianą wcześniej inskrypcję. Schodek, na którym stoi postument, ozdabia podłużna plastikowa donica ze sztucznymi kwiatami.
b) Krzyż na posesji nr 30 wystawiony został w 1947 r. przez Ignacego i Stanisławę Dominików. Stanisława to siostrzenica drugiej żony mojego pradziadka. Krzyż został ufundowany jako dziękczynienie za pierwsze dziecko, które przeżyło – wcześniej potomstwo Dominików nie dożywało wieku dorosłego i umierało w dziecięctwie. Krzyż jest metalowy, jego ramiona wieńczą niewielkie gałki, a na ich przecięciu umieszczono Pasyjkę nakrytą daszkiem, z czterema długimi falistymi promieniami, odchodzącymi od niewielkiej tarczy. Krzyż pomalowany jest na czarno, zaś Pasyjkę wyróżnia złota barwa. W miejscu osadzenia krzyża w betonowej podstawie przymocowane są sztuczne kwiaty. Postument ma identyczny kształt jak ten, w którym osadzony jest krzyż z 1949 r. na posesji nr 98 (powyżej). Możliwe, że była wykonana przez tę samą osobę w niewielkim odstępie czasowym. We przeszklonej wnęce stoi figura Matki Bożej z Lourdes. Otoczenie krzyża porośnięte jest kwiatami. Nad wnęką znajdowała się tabliczka z inskrypcją: „BOŻE / BŁOGOSŁAW / NAM – 1947”, jednak odpadła ok. 2005 r. Pierwotnie krzyż otaczał niski drewniany płotek z rzeźbionymi sztachetami, który został rozebrany podczas budowy obecnego ogrodzenia.
 |
| Na zdjęciu u góry Stanisława i Ignacy Dominikowie, fundatorzy krzyża z 1947 r. w Lipie. Niżej siedzą rodzice Stanisławy: Rozalia z d. Krawczyk i Jan Skowroński. Rozalia i Jan Skowrońscy to pradziadkowie męża siostry stryjecznej mojego taty, zaś Rozalia to jednocześnie siostra drugiej żony mojego pradziadka ze strony mamy. Zbiory Aliny Zadrożnej ze Stegny. |
 |
| Zdjęcie z ok. 1969 r., przedstawiające krzyż przy posesji nr 30 w Lipie. Zbiory Krystyny Dominik z Lipy. |
Tekst powstał w ramach projektu "Wybrane aspekty dziedzictwa kulturowo-historycznego gminy Jednorożec. Kapliczki i krzyże przydrożne" realizowanego dzięki stypendium za wybitne osiągnięcia w różnych sferach działalności edukacyjnej dla szczególnie uzdolnionych studentów zamieszkałych na terenie Powiatu Przasnyskiego w roku akademickim 2014/2015. Organizatorem i Fundatorem stypendium jest Starostwo Powiatowe w Przasnyszu.
Strona internetowa projektu (Facebook): KLIK.
Strona internetowa Fundatora: KLIK.
Projekt zakończył się wydaniem książki "Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec". Publikacja jest dostępna w sprzedaży, więcej szczegółów: KLIK.
Do następnego!
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz